Author: Hoàng

Cả đất nước Kenya vừa trải qua một đợt mất điện kéo dài 3 tiếng vào ngày 7/6, nguyên nhân do một chú khỉ rơi vào máy biến áp của một nhà máy điện.

Công ty phân phối điện KenGen cho biết, nguồn cung cấp điện cho cả nước bất ngờ bị tắt vào lúc 11h30 ngày 7/6 (giờ địa phương) do một sự cố tại trạm thủy điện Gitaru.

“Một chú khỉ leo lên mái của trạm thủy điện và bất ngờ rơi vào một máy biến áp gây ra sự cố. Hệ quả là những máy khác tại trạm bị quá tải, khiến thất thoát hơn 180 MW điện tại đây, gây ra tình trạng mất điện diện rộng”, Reuters dẫn thông báo của KenGen, công ty sản xuất điện lớn nhất Kenya.

Việc cúp điện diễn ra trên phạm vi cả nước và kéo dài trong 3 tiếng.

Đại diện công ty KenGen cho biết các cơ sở sản xuất điện luôn được bảo vệ bằng những hàng rào chắn để tránh động vật xâm nhập. Do vậy, sự cố mất điện vì chú khỉ là “tai nạn cá biệt”. “Chúng tôi đang nghiên cứu để tăng cường an ninh hơn nữa ở các nhà máy điện”.

Ngành điện lực Kenya là một trong những ngành bị phàn nàn nhiều nhất. Các doanh nghiệp thường xuyên phản ánh tình trạng cúp điện, cùng hệ thống cung cấp hoạt động thiếu hiệu quả, dẫn đến tình trạng sản xuất kém cạnh tranh và ảnh hưởng đến tăng trưởng.

Dù là một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất châu Phi, phần lớn người dân Kenya vẫn không được sử dụng điện. Theo Ngân hàng Thế giới, chỉ 23% trong tổng số 45 triệu dân ở Kenya có điện sinh hoạt. Trong khi đó, để đối phó với tình huống cúp điện đột ngột, nhiều doanh nghiệp ở Nairobi và các thành phố lớn khác đều trang bị máy phát điện dự phòng.

Máy biến áp có cách điện chính là giấy cách điện và dầu Máy biến áp. Trong máy biến áp, dầu cách điện ngoài tác dụng làm mát Máy biến áp còn là cách điện chính của Máy biến áp. Các hiện tượng phát sinh bên trong Máy biến áp phản ánh trung thực chất lượng dầu Máy biến áp. Đặc biệt hàm lượng nước tăng cao trong dầu làm ẩm giấy cách điện cuộn dây, thẩm thấu vào vật liệu cách điện và làm suy giảm cách điện cuộn dây.

Với Máy biến áp vận hành đã lâu năm, khi giấy cách điện đã tới giai đoạn cuối của vòng đời thì độ bền cơ nhiệt của cách điện cũng suy giảm. Đồng thời với sự phân hủy dần của cách điện rắn, mật độ tạp chất trong dầu gia tăng, nhiệt độ chớp cháy của dầu Máy biến áp giảm và tăng khả năng phát sinh các điểm phóng điện cục bộ trong Máy biến áp.
Tuổi thọ của Máy biến áp có thể hiểu là tuổi thọ của giấy cách điện. Khi Máy biến áp đã vận hành lâu năm tới thời kỳ đại tu, công việc khi đó chủ yếu là thay thế các bộ phận hư hỏng và sấy khô lại cách điện rắn của cuộn dây. Việc đại tu Máy biến áp không những làm thay đổi tính chất cơ học của giấy cách điện mà còn làm giấy cách điện lão hóa với tốc độ nhanh hơn.

Tại những vị trí mà giấy hoặc dầu cách điện bị lão hóa hoặc bị thay đổi tính chất cơ lý xuất hiện hiện tượng vi phóng điện thường được gọi là phóng điện cục bộ. Nếu có nhiều điểm như vậy, chúng sẽ tạo thành chuỗi, thành nhánh. Theo thời gian, các điểm và các nhánh này sẽ lan rộng và phát triển, biên độ dòng và áp lớn dần lên tới một ngưỡng nào đó sẽ dẫn đến cháy nổ Máy biến áp.
Tóm lại, lão hóa Máy biến áp khô có thể định nghĩa là sự suy giảm của cách điện Máy biến áp, hay nói cách khác tuổi thọ của Máy biến áp khô phụ thuộc vào số lượng điểm phát sinh phóng điện cục bộ và biên độ phóng điện cục bộ trong Máy biến áp.
Để tăng tuổi thọ Máy biến áp người ta thường khuyến cáo vận hành MBA trong các điều kiện dưới danh định. Nhưng trong thực tế ngành điện, máy biến áp thường phải vận hành cả trong các điều kiện không mong muốn (quá tải, quá áp) bởi vậy tuổi thọ Máy biến ápthường thấp hơn nhiều so với tuổi thọ thiết kế.
Các nhà khoa học đã nghiên cứu triển khai nhiều công nghệ mới giúp Máy biến áp vận hành được lâu dài. Một trong những công nghệ đó là sử dụng công nghệ siêu cao tần (UHF) để theo dõi và phát hiện các điểm phóng điện cục bộ mới phát sinh. Công nghệ UHF phát triển rất nhanh và được ứng dụng rộng rãi giúp đảm bảo các thiết bị điện, đặc biệt là Máy biến áp, vận hành an toàn, với độ tin cậy cao và nâng cao tuổi thọ vận hành Máy biến áp.

Trên thị trường hiện có nhiều loại máy phát điện cho người tiêu dùng chọn. Dưới đây là một vài kinh nghiệm giúp người tiêu dùng chọn được đúng loại phù hợp với nhu cầu sử dụng của gia đình.

Công suất máy phát điện : 

Khi mua máy phát điện gia đình, người dùng nên đếm trước các thiết bị dự tính sẽ sử dụng khi mất điện là bao nhiêu loại để tính toán công suất tiêu thụ tổng, từ đó có thể lựa chọn thiết bị phát điện có công suất phù hợp nhằm tránh tình trạng gây quá tải, chập điện, cháy các vật dụng nối với máy phát điện. Nhằm tăng tuổi thọ và độ bền cho máy phát điện, người mua máy nên chọn mua máy phát điện có công suất cao hơn công suất tiêu thụ thực tế từ 10% đến 25%.

Nếu chỉ sử dụng trong gia đình với mục đích thắp sáng, quạt hoặc tivi thì chỉ cần mua loại công suất vừa và nhỏ từ 2 đến 4 kW. Còn nếu muốn sử dụng thêm các thiết bị ngốn điện như điều hoà thì nên chọn loại công suất lớn hơn từ 4 đến 6 kW.

Để không gây ra tình trạng quá tải điện như nói ở trên thì máy nên có hệ số an toàn khoảng 1.1, nghĩa là chọn công suất bằng cách nhân công suất tải với hệ số an toàn.

Ví dụ: công suất tải tính toán được là: 150KVA. Công suất cần trang bị là: 150KVA x 1.1 = 165KVA. Tùy theo tình trạng máy cũ hay mới, chạy tốt hay không ta có hệ số an toàn từ 1.1 – 1.25.

Tuy nhiên, người tiêu dùng cũng không nên chọn máy phát điện gia đình có công suất quá cao bởi sẽ dẫn đến giá thành cao, máy chạy non tải cũng làm tăng tiêu hao nhiên liệu, giảm tuổi thọ. Muốn máy chạy êm, tiếng ồn nhỏ, không có khói, nên chọn máy dùng động cơ 4 thì chạy xăng. Máy phát điện dùng động cơ 2 thì có tiếng nổ to hơn và có khói nhiều hơn khi khởi động máy.

– Máy phát còn một thông số quan trọng nữa cần chọn đó là độ ồn: Nên chọn loại có độ ồn < 70dB.

Về các con số trên máy phát điện: Thường máy sẽ ghi là KVA cái này thông thường nhân với hệ số nữa mới ra KW, mà hệ số thì luôn luôn bé hơn 1, thường 0.6 -0.8, tùy theo tải là loại gì. Ở một số các cửa hàng, bán hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ họ hay nhập nhèm KVA và KW, trong khi đồ dùng chỉ tính W hay KW.

Ngoài ra các loại máy phát điện dân dụng không chính hãng thường tự in số KVA hay KW lớn hơn công suất thực. Hàng trôi nổi trên thị trường thậm chí còn dập trên thân máy gấp 1,5 lần.

Chúng tôi khuyên người tiêu dùng: mua máy nhỏ vừa đủ chạy quạt, chiếu sáng và TV thôi, không nhất thiết chạy điều hòa vì lý do kinh tế và độ ồn.

Không mua máy phát điện không rõ nguồn gốc:

Người dùng không nên tham rẻ mua những chiếc máy phát điện không rõ nguồn gốc, không có giấy bảo hành. Vì thường những chiếc máy không thuộc một hãng có tên tuổi sẽ không đảm bảo an toàn cho các thiết bị điện trong gia đình, hơn thế nữa máy có thể sẽ rất ăn xăng, vậy nên chi phí ban đầu có thể rẻ nhưng lại thành ra tốn kém hơn vì lượng xăng tiêu thụ lớn.

Một điều đáng chú ý nữa là máy phát điện có độ ồn rất lớn và những chiếc máy không được đảm bảo hoặc đã qua sử dụng sẽ gây ra tiếng ồn còn lớn hơn rất nhiều. Nếu không chú ý điều này lúc mua thì có thể sẽ gây ra rất nhiều phiền toái cho gia đình hoặc cả hàng xóm trong quá trình sử dụng máy phát điện.

Người tiêu dùng nên chọn máy phát điện của các hãng có tên tuổi như Cumming, Honda, Hyundai … Loại máy phát điện được nhiều người đánh giá cao là Honda sản xuất tại Ấn Độ vì chất lượng tốt mà giá thành phải chăng. Nếu tài chính eo hẹp hơn, các dòng máy phát điện gia đình lắp ráp trong nước có sử dụng động cơ Honda cũng được đánh giá cao.

Nên chọn mua máy phát nào ?

Nếu khả năng tài chính cho phép, bạn nên chọn máy phát điện dân dụng của hãng có tên tuổi như  Elemax, Honda. Nếu tài chính của bạn ở mực độ vừa phải, bạn có thể tham khảo giá của Hyundai, Kama.

Máy phát điện là thứ đắt tiền (cả chi phí ban đầu lẫn chi phí vận hành, bảo trì), phức tạp và chỉ thu hồi được tiền đầu tư sau nhiều năm; nếu ham rẻ một chút có thể phải trả giá đắt sau này.

Cách tính công suất máy phát :

Công suất sử dụng = Công suất máy phát *Hệ số công suất = 0,8 .

Đừng tin cái mác 0,95 in trên máy phát – đó là hệ số công suất lý tưởng khi máy phát chạy với tải thuần điện trở (bóng đèn, máy sưởi …); thực tế hệ số công suất nhỏ hơn nhiều do các tải ở gia đình là tải điện cảm.

Công suất sử dụng: cộng công suất tất cả những thiết bị muốn chạy đồng thời tại cùng một thời điểm. Công suất máy phát = Công suất sử dụng / Hệ số công suất luôn luôn : Công suất máy phát > Công suất sử dụng (không bao giờ bằng hoặc nhỏ hơn, sẽ gây quá tải máy phát).

Nếu muốn an toàn thì công suất máy phát phải tính dư thêm 1,2 lần nữa.

Chú ý nơi đặt để máy phát điện

Đặt máy phát điện phải được ở vị trí thoáng mát, không ẩm ướt. Không được đặt máy trong nhà khi vận hành nhằm tránh gây ngộ độc khí thải cho người sử dụng.

Khi lắp đặt máy và sử dụng, nên nối trực tiếp các thiết bị cần sử dụng vào với nguồn điện của máy phát vì như vậy có thể hạn chế được rất nhiều lượng tải sử dụng bị hao phí và tránh được hiện tượng bị quá tải dẫn đến cháy đầu máy phát điện. Đồng thời khi lắp đặt, nhất thiết phải lắp thêm cầu dao đảo nguồn điện hay tủ chuyển nguồn tự động (ATS) nhằm tránh cho máy bị “xông điện” khi điện lưới đột ngột có trở lại.

Cẩn trọng khi dùng máy phát điện xăng

Máy phát điện chạy bằng xăng và dầu diesel chủ yếu sản xuất lắp ráp trong nước, ngoài ra còn có máy nhập khẩu nguyên chiếc từ Trung Quốc, Thái Lan, Nhật Bản… Giá bán tùy theo chủng loại và thương hiệu, chẳng hạn: Goldsun 3,4 – 10,8 triệu đồng/chiếc, Elemax Nhật Bản 19,5 – 55,3 triệu đồng/chiếc, Sanda 4,7 – 13,5 triệu đồng/chiếc, Honda 7,4 – 84,6, Hyundai 6,2 – 18,4 triệu đồng/chiếc, Kama 4,5 – 11,5 triệu đồng/chiếc…

PGS.TS Phạm Văn Hoà cho hay, khi dùng máy phát điện, người sử dụng cần hiểu tính năng, công dụng, công suất của máy. Trước khi mua cần thống kê đầy đủ các thiết bị dùng điện để mua đúng công suất, tránh lãng phí. Nếu chỉ dùng vài chiếc quạt, bóng đèn nên mua loại máy có công suất trên dưới 1KW. Còn để duy trì thêm các loại thiết bị như tủ lạnh, điều hòa, bình nóng lạnh… thì cần sử dụng máy từ 8KVA đến 12KVA.

Để tăng tuổi thọ và độ bền cho máy phát điện, người mua nên chọn mua máy có công suất cao hơn công suất tiêu thụ thực tế từ 10% – 25%. Không nên mua máy không rõ nguồn gốc xuất xứ, không có giấy bảo hành. Khi chọn công suất thấp hơn, máy sẽ chạy quá tải và độ bền máy sẽ không đảm bảo. Tuy vậy, người tiêu dùng cũng không nên chọn máy có công suất quá cao bởi sẽ dẫn đến giá thành cao, máy chạy non tải cũng làm tăng tiêu hao nhiên liệu, giảm tuổi thọ. Muốn máy chạy êm, tiếng ồn nhỏ, không có khói, nên chọn máy dùng động cơ 4 thì chạy xăng. Máy phát điện dùng động cơ 2 thì có tiếng nổ to hơn và có khói nhiều hơn khi khởi động máy.

Một số lưu ý khi chọn mua.

– Khi có nhu cầu mua máy phát điện dân dụng thì bạn cần liệt kê thật chi tiết các thiết bị điện cần dùng, từ đó xác định được công suất tiêu thụ tổng rồi tính công suất máy phát điện cần mua.

– Nhằm tăng tuổi thọ và độ bền cho máy phát điện, người tiêu dùng nên chọn mua máy phát điện có công suất cao hơn công suất tiêu thụ thực tế từ 10% đến 25%.

– Khi lựa chọn máy phát điện dân dụng, khách hàng nên chú ý lựa chọn sản phẩm có giấy bảo hành và nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

– Khi mua máy phát cho thang máy phải có thông số kỹ thuật chính xác để chọn được loại máy phù hợp.

– Khi vận hành, máy phát điện phải được đặt ở vị trí thoáng, không ẩm ướt.

– Không đặt máy phát điện trong nhà khi vận hành nhằm tránh bị ngộ độc khí thải.

– Khi lắp đặt máy, nên nối các thiết bị cần sử dụng trực tiếp với nguồn điện của máy phát. Vì như vậy, có thể hạn chế được lượng tải sử dụng không vượt quá công suất của máy, tránh hiện tượng bị quá tải dẫn đến cháy đầu phát điện. Đồng thời, nhất thiết phải lắp thêm cầu dao đảo nguồn điện hay tủ chuyển nguồn tự động (ATS), tránh cho máy bị “xông điện” khi điện lưới có trở lại đột ngột.

– Nên chọn mua máy phát điện dân dụng có thời gian hoạt động liên tục dài, vì thời gian cúp điện ở nước ta thông thường từ vài giờ đến nửa ngày.

– Một vấn đề nữa cũng đáng quan tâm, đó là đối với loại máy phát điện thường gây tiếng ồn lớn, ảnh hưởng đến gia đình có trẻ nhỏ và khu vực xung quanh. Hiện đã có một số loại có hệ thống chống ồn cực tốt khắc phục được tình trạng này, bạn nên chú ý để chọn mua.

Kinh nghiệm tại Đức cho thấy, khi tự do hóa thị trường điện nước này trở nên sôi động từ năm 2007-2008; khối lượng giao dịch trên thị trường giao ngay tăng gấp đôi tính từ năm 2009; xu hướng giá giảm khoảng 50% so với năm 2008. Tại Việt Nam, điều này có thể diễn ra?

Trong khung khổ Chương trình cải cách kinh tế vĩ mô (Dự án GIZ), Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức hội thảo: “Kinh nghiệm cải cách thị trường điện cạnh tranh ở Cộng hòa Liên bang Đức và bài học đối với Việt Nam” nhằm thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm trong phân tích thị trường, chính sách cạnh tranh, hoạch định chính sách nhằm phát triển thị trường điện ở Việt Nam.
Theo TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM, xây dựng thị trường điện cạnh tranh tại Việt Nam là một chủ trương nhất quán của Việt Nam.
Tương tự như ngành điện các nước khác trên thế giới, hoạt động kinh doanh của ngành điện Việt Nam cũng được phân chia thành các khâu: phát điện, truyền tải, phân phối và kinh doanh bán buôn, bán lẻ điện. Để nâng cao sức cạnh tranh của thị trường điện, ông Cung cho rằng, cần quan tâm đến chính sách quản lý điện bên cạnh thị trường.
“Phần chính sách cần được đưa về các đơn vị kinh doanh. Chúng ta cần xem giá điện, phân phối, bán lẻ… là bao nhiêu, chúng ta cần biết cơ cấu chi phí của hệ thống… Từ đó, từng bước hoàn thiện và nâng cao sức cạnh tranh của toàn thị trường”, ông Cung nói.

Cũng như các loại hàng hóa khác, thị trường điện ở Việt Nam đã hình thành và hoạt động ngay khi có điện. Tuy nhiên, do tính chất đặc thù của hàng hóa điện và tính chất kinh tế kỹ thuật của ngành điện, thị trường điện Việt Nam cũng như các nước trên thế giới đều được hình thành, phát triển từng bước phù hợp với trình độ phát triển của ngành điện, trình độ phát triển của nền kinh tế trong từng giai đoạn.
Chia sẻ kinh nghiệm thị trường điện cạnh tranh, GS.TS Andreas Polk, Trường đại học Kinh tế và Luật Berlin cho biết, khi tự do hóa, diễn biến thị trường ở Đức trở nên sôi động từ năm 2007-2008; khối lượng giao dịch trên thị trường giao ngay tăng gấp đôi tính từ năm 2009; xu hướng giá giảm khoảng 50% so với năm 2008.
Theo GS.TS Andreas Polk, khi tự do hóa, thị trường điện ở Đức sẽ đặt ra yêu cầu minh bạch trong cơ cấu giá. Đặc biệt, các lợi ích của việc chuyển đổi thị trường năng lượng ở Đức là bền vững sinh thái, bền vững kinh tế; giảm quyền lực thị trường; giảm giá thành, ngày càng độc lập trong nhập khẩu, phát triển ngành công nghiệp xuất khẩu…
Về lộ trình phát triển của thị trường điện cạnh tranh tại Việt Nam, Thạc sĩ Lê Hồng Hải, chuyên gia thị trường điện, Cục Điều tiết Điện lực, Bộ Công thương cho biết, sau hơn 3 năm đi vào hoạt động chính thức, thị trường phát điện cạnh tranh Việt Nam đã thu được những thành công, nổi bật là việc vận hành thị trường phát điện cạnh tranh đã tăng tính minh bạch, công bằng trong việc huy động các nguồn điện.
Hệ thống điện đã được vận hành an toàn tin cậy, cung cấp đủ điện cho phát triển kinh tế – xã hội, không có sự cố có nguyên nhân từ việc vận hành thị trường điện đảm bảo cung cấp điện cho hệ thống điện quốc gia.

Tuy nhiên, khi tỷ lệ các nhà máy trực tiếp tham gia thị trường điện cạnh tranh tăng nhanh, thì thị phần các nhà máy điện gián tiếp tham gia thị trường điện vẫn còn cao. Khoảng 50% công suất lắp đặt không tham gia thị trường và không tham gia xác định giá thị trường. Do vậy, giá thị trường chưa phản ánh chính xác chi phí biên của toàn hệ thống điện…
Để nâng cao thị phần các nhà máy điện trực tiếp tham gia thị trường điện, ông Hải cho rằng, ngành điện cần quyết liệt hơn nữa trong việc đôn đốc các nhà máy điện mới chuẩn bị các điều kiện để tham gia thị trường điện và nghiên cứu phương án tham gia thị trường điện của các nhà máy thủy điện chiến lược đa mục tiêu và nhà mát điện BOT.
Đặc biệt, hệ thống quản lý thị trường bán buôn điện cạnh tranh sẽ cần được đầu tư, phát triển đáp ứng yêu cầu thiết kế của thị trường. Quá trình các hệ thống này theo kinh nghiệm quốc tế sẽ cần khoảng 3-4 năm để hoàn thiện.
Chuyên gia Cao Đạt Khoa, Tập đoàn Điện lực Việt Nam cho rằng, Việt Nam cần xem xét luật hóa quá trình tái cơ cấu ngành điện, thể hiện cam kết nhất quán, kiên định về định hướng thị trường điện, từng bước ngành điện hoạt động đúng theo quy luật cơ bản thị trường về quan hệ cung – cầu, giá cả.
Đồng thời, thay đổi hành vi tiêu dùng điện theo hướng tiết kiệm, hiệu quả và chấp nhận cơ chế thị trường trong ngành điện. Các vấn đề công ích, xã hội sẽ được Nhà nước giải quyết trực tiếp đến đối tương ưu tiên, không thực hiện qua doanh nghiệp như hiện nay.